Met deze 15 compositie tips kun je het verhaal van jouw merk met behulp van fotografie op een sterkere manier leren vertellen. Met alles wat nu er op technisch gebied mogelijk is, gaan deze tips je helpen om je volledig te focussen op je crativiteit als fotograaf.

Er zijn geen regels

Zijn er regels voor het maken van goeie foto’s? Eigenlijk niet. Wie een beetje oog heeft voor compositie en gevoel voor momentum (timing) komt al snel een heel eind. Goed om je heen kijken en oog voor detail kan je ook helpen. Uiteindelijk wordt een ‘goeie’ foto altijd bepaald door veel meer factoren dan de compositie alleen. Maar als je vaak denkt dat je foto’s net even wat extra’s missen en je je afvraagt waar je zou moeten beginnen om hier verandering in te brengen, dan kan het handig zijn om deze 15 compositie tips door te lezen.

Timing en kader zijn key compositie elementen in een foto. Deze straatfoto maakte ik in 2010 in Los Angeles. De dame in de scène bleef niet veel langer dan 1/250e seconde op deze plek staan. 

Ik moet eerlijk bekennen dat het me behoorlijk wat moeite heeft gekost om bij elke tip een passende foto te vinden. Niet alleen omdat ik er al zoveel heb gemaakt, maar vooral omdat bij mij de meeste compositieregels ver in mijn onderbewustzijn zitten en ik er net als bijvoorbeeld tijdens het fietsen of autorijden niet meer echt over nadenk welke regel ik wil toepassen.

Je hebt geen ingewikkelde camera nodig om meer te leren over fotografie. In de blogpost “Fotograaf zonder camera” schreef ik over de voordelen van een smartphone, het zelf bewerken van je foto’s en de apps die je daarvoor kunt gebruiken.

Compositie

Bij fotografie draait bijna alles om compositie. En techniek dan? Telt ook wel, maar compositie is belangrijker. Compositie verwijst kort en bondig gezegd naar de manier waarop de verschillende elementen in een scène zijn gerangschikt.

Veel van deze compositie tips worden overigens al honderden jaren in de kunst gebruikt en ze kunnen echt bijdragen aan het maken van betere en indrukwekkendere composities. Je kunt daarbij ook meerdere compositie technieken door elkaar gebruiken. Laten we beginnen met “Rule of Thirds”, één van de meeste effectieve compositie tips die je foto’s naar een hoger plan zullen tillen.

1. “Rule of Thirds’

Rule of Thirds is een van de beste methodes om je foto’s dynamischer en aantrekkelijker te maken en meteen ook 1 van mijn 3 favorieten. Deze regel is heel eenvoudig en direct toe te passen. Je verdeelt je opnamescherm in 9 gelijke rechthoeken, 3 overdwars en 3 omlaag, zoals hieronder geïllustreerd. Veel camerafabrikanten bieden overigens allang de mogelijkheid om dit grid op je scherm weer te geven. Duik in de settings van je camera of app en je kunt meestal kiezen uit meerdere soorten grid views.

Interface van de iPhone App Halide. Grid view met 9 gelijke rechthoeken.

Het idee is om het belangrijkste element of de belangrijkste elementen van de scène (opname) langs een of meer van de lijnen te plaatsen of waar de lijnen elkaar kruisen. We hebben de natuurlijke neiging om het hoofdonderwerp in het midden te willen plaatsen. Door het hoofdonderwerp uit het midden te plaatsen met behulp van de Rule of Thirds zal het vaker wel dan niet leiden tot een aantrekkelijker compositie.

Deze 2 Rule of Thirds voorbeelden  illustreren beide dat het werken met een grid kan leiden tot een dynamischer compositie .

2. Gecentreerd en symmetrie

Er zijn ook momenten waarop het plaatsen van een onderwerp in het midden van je kader heel goed werkt. Symmetrische scènes zijn perfect voor een gecentreerde compositie. Ook in vierkante kaders zien ze er heel goed uit.

Scènes met reflectie zijn ook een goede gelegenheid om symmetrie te gebruiken in je compositie. Op deze foto heb ik eigenlijk een mix van de regel van derden en symmetrie gebruikt om de foto samen te stellen. Vaak kun je meerdere compositie richtlijnen combineren in één foto.

3. Gebruik een voorgrond voor meer dieptewerking

De aanwezigheid van de objecten op de voorgrond in een scène voegt op een geweldige manier een gevoel van diepte aan de scène toe. Foto’s zijn 2D van nature. Het opnemen van een duidelijke voorgrond in het kader is één van de technieken om een scene een 3D-gevoel te geven.

In dit geval fungeren de uitgebloeide paardebloemen in deze foto gemaakt langs de kust in Noord Denemarken, als voorgrond en krijgt de foto meer diepte. Ook kies ik hier voor een laag standpunt om een ander perspectief te geven aan het beeld. 

4. Kader in kader

Een andere effectieve manier om de diepte van een scène in beeld te brengen, is het opnemen van een ‘kader in kader’. Zoek naar elementen zoals ramen, bogen of overhangende takken om de scène in te kaderen. Het kader hoeft niet noodzakelijkerwijs de hele scène te omringen om effectief te zijn.

In deze opname op Java-eiland in Amsterdam maak ik gebruik van de donkere gang onder de huizen en een klein beetje symmetrie in de achtergrond. Door de foto naar zwart-wit om te zetten wordt de diepte werking meer versterkt.

Het gebruik van een ‘kader in kader ‘ biedt je een goeie kans om je omgeving effectief te gebruiken en om creatief te zijn met je compositie.

5. Lijnenspel

Een lijnenspel helpt de kijker door het beeld te leiden en de aandacht te vestigen op belangrijke elementen. Alles van paden, muren, wegen of patronen kan als leidraad dienen. Bekijk het voorbeeld uit van deze avondopname uit Berlijn hieronder.

De hoofdlijnen hoeven niet noodzakelijkerwijs allemaal recht te zijn, zoals deze afbeelding laat zien. In feite kunnen gebogen lijnen ook zeer aantrekkelijke compositorische kenmerken zijn. In dit geval leidt het pad de kijker van links naar rechts. Ik heb ook gebruik gemaakt van de regel van derden bij het maken van deze foto.

Bij deze foto in het centrum van Los Angeles gebruik ik de oplopende schuine lijnen van de gebouwen als een soort houvast voor de kijker. 

6. Patronen en texturen

Mensen voelen zich van nature aangetrokken tot patronen. Ze zijn visueel aantrekkelijk en suggereren harmonie. Patronen kunnen door de mens worden gemaakt als een reeks bogen of natuurlijk zoals de bloemblaadjes op een bloem. Het verwerken van patronen in je foto’s is altijd een goede manier om een aangename compositie te creëren. Ook minder regelmatige texturen kunnen zeer aangenaam zijn voor het oog. Zoals in deze foto van een oplopend straatje in Zuid-Frankrijk met keien.

7. “Rule of Odds”

Rule of Odds, oftewel het “principe van onevenheid” suggereert dat een beeld visueel aantrekkelijker is als er een oneven aantal onderwerpen zijn. De theorie stelt dat een even aantal elementen in een scène afleidt omdat de kijker niet zeker weet op welke elementen hij zijn of haar aandacht moet richten. Een oneven aantal elementen wordt als natuurlijker en gemakkelijker voor het oog gezien.  Ik denk dat er genoeg gevallen zijn waarin dit niet het geval is, maar dit principe is zeker van toepassing in bepaalde situaties. Bijvoorbeeld in deze foto gemaakt langs de Theems in Londen.

8. Vul het frame

Het vullen van een frame met je onderwerp, waardoor er weinig of geen ruimte rond het frame overblijft, kan in bepaalde situaties zeer effectief zijn. Het helpt de kijker zich volledig op het hoofdonderwerp te richten zonder afleiding. Het stelt de kijker ook in staat om de details van het onderwerp te verkennen die niet mogelijk zouden zijn als ze van verder weg gefotografeerd zouden zijn. Bij het vullen van het frame kom je vaak zo dicht bij het onderwerp dat je de elementen van het onderwerp kunt uitsnijden. In veel gevallen kan dit leiden tot een zeer originele en interessante compositie.

Close up van 2 fotomodellen tijdens een professionele fitness fotoshoot in een Reformer Pilates club in Amsterdam.

9. Negatieve ruimte

In de vorige richtlijn heb ik je gezegd dat het vullen van het frame goed werkt als een compositorisch hulpmiddel. Nu ga ik je vertellen dat precies het tegenovergestelde goed werkt. Veel lege of ‘negatieve’ ruimte rond je onderwerp achterlaten kan namelijk heel aantrekkelijk zijn. Het is mijn 2e favoriet. Het creëert een gevoel van eenvoud en minimalisme. Net als bij het vullen van het kader, helpt het de kijker zich, zonder afgeleid te worden, te concentreren op het hoofdonderwerp.

Deze foto uit Italië is een goed voorbeeld van het gebruik van negatieve ruimte. Het meisje is duidelijk het hoofdonderwerp, maar ik heb veel ruimte gelaten, alleen gevuld met de muur eromheen. Dit richt de aandacht op het beeld zelf en geeft het kader ‘ruimte om te ademen’. 

10. Minimalisme

In de 9e richtlijn zagen we hoe het geven van negatieve ruimte rond het hoofdonderwerp een gevoel van eenvoud en minimalisme kan creëren. Eenvoud zelf kan een krachtig compositorisch instrument zijn. Vaak wordt wel gezegd dat minder ook meer is. Eenvoud betekent vaak het maken van foto’s met ongecompliceerde achtergronden die niet afleiden van het hoofdonderwerp. Je kunt ook een eenvoudige compositie maken door in te zoomen op een deel van het onderwerp en op een bepaald detail scherp te stellen. In deze foto gemaakt in Duitsland heb ik geprobeerd om het paard op een minimalistische manier te fotograferen.

Deze simpele foto maakte ik tijdens een wandeling in Duitsland. De foto wordt eigenlijk spannender omdat ik het paar heb aangesneden tijdens de nabwerking.

In deze foto gemaakt in de woestijn wordt het minimalistische karakter van het beeld nog verder versterkt door de foto tijdens de nabewerking naar zwart wit om te zetten en gebruik te maken van het hoge contrast tussen de bomen en de woestijn.

11. Isoleer je onderwerp

Het gebruik van een geringe scherptediepte om je onderwerp te isoleren is een zeer effectieve manier om je compositie te vereenvoudigen en sterker te maken. En tevens mijn 3e favoriet in deze lijst. Door een groot diafragma te gebruiken, kun je de achtergrond vervagen die je anders van je hoofdonderwerp zou kunnen afleiden. Dit is een bijzonder nuttige techniek voor het maken van portretten.

Als je met een smartphone werkt zijn er tegenwoordig genoeg toestellen beschikbaar die de scherptediepte functie ook al hebben ingebouwd waarmee je als het ware kunt simuleren dat je een groot diafragma gebruikt. Deze functie werkt lang niet zo goed als met een ‘echte’ digitale camera met verwisselbare lenzen, maar met goed licht en veel experimenteren met de optimale afstand kun je een heel eind komen.

Deze foto gemaakt van een kat op het veld in voor mijn huis typeert de kracht van het gebruik van scherptediepte. Door met weinig scherptediepte te werken komt het hoofdonderwerp veel beter los van zijn omgeving.

12. Verander je standpunt eens

De meeste foto’s worden genomen vanaf ooghoogte. Een hoog of laag standpunt (vogel- of kikkerperspectief) kan juist een mooie manier zijn om een interessantere en originelere compositie met een normaal onderwerp te krijgen.

Deze foto gemaakt in het centrum van Londen maakte ik liggend op straat. Met dit zgn. kikkerperspectief kreeg de foto meer dynamiek omdat ik de achtergrond ook beter kon gebruiken en de sporters door dit standpunt ook meer dynamiek kregen.

Uitzicht vanaf de Burj Kalifa in Dubai als voorbeeld van een foto met vogelperspectief. Wat een inkopper als je op 500 meter boven de grond staat. 

13. Zoek naar bijzondere kleurencombinaties

Het gebruik van kleur zelf is een vaak over het hoofd gezien compositorisch hulpmiddel. Kleurtheorie is iets waar grafisch ontwerpers, architecten en interieurontwerpers wel vertrouwd mee zijn. Maar ook voor fotografie kunnen bepaalde kleurcombinaties elkaar goed aanvullen en foto’s visueel zeer aantrekkelijk maken.

Deze kleurencirkel is opgebouwd uit de primaire kleuren en aangevuld met secundaire kleuren.

Kijk eens naar de kleurencirkel hierboven. Je kunt zien dat de kleuren logisch gerangschikt zijn in de segmenten van deze cirkel. Kleuren die tegenover elkaar staan op de kleurencirkel worden ‘gratis kleuren’ genoemd. Als fotograaf kun je op zoek gaan naar scènes met complementaire kleuren als een manier om aantrekkelijke en opvallende composities te creëren.

Complementair kleurcontrast in deze foto van het ABN Amro kantoor in Groningen, veroorzaakt door de weerspiegeling van de plafondfoto in de ruit gecombineerd met de kleurzweem van de binnenverlichting.

14. De van links naar rechts regel

Er is een theorie die zegt dat we een beeld van links naar rechts ‘lezen’ op dezelfde manier als we tekst zouden lezen. Om deze reden wordt voorgesteld dat elke beweging die op een foto wordt afgebeeld van links naar rechts moet vloeien. Dat zal allemaal wel, maar het gaat ervan uit dat de kijker uit een land komt waar de tekst van links naar rechts wordt gelezen. In het Arabisch wordt de tekst namelijk van rechts naar links gelezen.

Deze foto maakte ik in 2013 met een iPhone 4 in de “Banking City” van Londen. Het was eigenlijk een lucky shot met een duidelijke van links naar rechts beweging.

15. De Juxtapositie

Ik gebruik de Juxtapositie zelf heel vaak want het is een zeer krachtig compositiemiddel in de fotografie. Juxtapositie verwijst naar het opnemen van twee of meer elementen in een scène die met elkaar contrasteren. De twee contrasterende elementen kunnen goed werken bij het vertellen van het verhaal van de foto. Denk hierbij aan contrasten als bijvoorbeeld natuur vs stad, hard vs zacht of modern vs klassiek.

Straatbeeld in Los Angeles in 2010.  De groene plastic afrastering contrasteert ondanks de kleurovereenkomst toch sterk met de palmbomen op de achtergrond. 

Verona, Italië 2017. In deze botanische tuin valt het contrast op tussen het enorme gebouw en de boom. Niet alleen door de het verschil in materie, maar ook door het grote kleurverschil wordt het contrast versterkt.

Hoe nu verder?

Hopelijk heb je wat aan deze 15 compositie tips. Mijn advies is: ga het gewoon doen, want elke vorm van leren begint gewoon met proberen. Zet een moodboard op via bijvoorbeeld Pinterest, zoek een mooie locatie (of meerdere) en neem iemand mee om je te assisteren zodat je de selfie stick ook eens een keer thuis kunt laten.

Noot: De camera’s die ik gebruikte voor de foto’s op deze pagina zijn de Apple iPhone 6 Plus, Apple iPhone 8 Plus, Canon PowerShot S90, Canon EOS 6D MkII en de Canon EOS 5D MKIV